Volksnamen van de vlier zijn Vledder, heulenteer en vlaardeboom
De naam komt van Sambyke=harp of fluit Sam=rood van het bessensap Nigra = zwart (bessen)
Groeiwijze:
De gewone of zwarte vlier is een struik/kleine boom die tot 6 meter hoog kan worden, komt vrij algemeen voor in nederland, in plantsoenen, parken en langs bosranden. Door zijn sterke aanpassingsvermogen, zijn snelle groei en zijn neiging talrijk en grillig uit te lopen, weet de vlier overal wel een plekje te vinden.
Deze laatbloeier valt in het voorjaar op door zijn crèmekleurige, vijf-tallige bloempjes die in grote schijnschermen bijeenstaan.De bloemen verspreiden een indringende, licht bedwelmende geur die voor sommigen onaangenaam kan zijn. De bloeischermen zijn om hoog gericht de met bessen beladen trossen hangen naar beneden.De jonge stengel is bros waardoor je de bloeischermen makkelijk kunt plukken.
In het najaar valt de vlier op door de rijpe bijna zwarte bessen die met helderrood sap gevuld zijn.
Zowel op de bloemen als de bessen zie je een actief insectenleven, vooral veel vliegen en kevertjes.Vlinders en bijen mijden de geur van de vlier liever.

De kruidvlier(sambucus ebulus) kun je beter laten staan, de bessen zijn heel bitter en de hele plant licht giftig. De kruidvlier heeft 7-11 spitse en gezaagde blaadjes per bladsteel.Deze vlier wordt niet zo hoog, tot 2 meter. De bessen staan in een tros.
De gewone vlier heeft 5-7 eironde, licht gezaagde blaadjes op een bladsteel. De bessen hangen aan een tros. Deze kan 6 meter hoog worden. Door deze kenmerken kun je de beide soorten goed van elkaar onderscheiden.
De vlier is lid van de Caprifolliaceae of Kamperfoelie familie

Geschiedenis van de Vlier.
In Zwitserland zijn vlierzaden gevonden bij paalwoningen uit het stenen tijdperk .
De Vlier werd toegeschreven aan de Germaanse godin Holda (onze vrouw Holle), de hoedster van de kinderzielen. Deze vrouw Holle, of moedertje vlier, woont onder de vlier. De Duitse naam van vlier is Holunder.
De Engelse naam is oa. Pipe-tree. Je kunt van een takje, nadat het zachte witte merg eruit gekrabt is, een leuk fluitje maken. Iemand die niet veel te doen heeft wordt een Flierefluiter genoemd. Als iemand je een takje vlier geeft dan zit daar de dubbele boodschap in om eens wat ijveriger te zijn.Vroeger plantte men de vlier dicht tegen het huis aan, het liefst onder het keukenraam, omdat de boom het huis en zijn bewoners zou beschermen tegen geesten, blikseminslag, vliegen en ongedierte. Een vlier werd dan ook niet zomaar omgehakt of het hout gestookt.Het geluk van de bewoners zou snel verdwijnen. Een kwaaie vrouw Holle wil je ook liever niet achter je broek aan hebben. De vlier werd (wordt) als een veelzijdig geneesmiddel gezien.Men noemde haar ook wel de "apotheek". Als men langs een vlier liep werd uit respect de hoed afgenomen.

Geneeskrachtige werking:
Een aantal signatuur kenmerken(zie vorige aflevering) zijn:
Rood sap duidt op de werking op het bloed.
De witte bloemen wijzen op een ontstekingremmende werking.
De geneeskracht zit hem vooral in de vochtafdrijvende en zweetdrijvende werking.
Het is een heel krachtig kruid bij griep en verkoudheid! en andere virus infekties.
Griep en verkoudheden moet je gewoon uitzieken, het geeft je de gelegenheid om eens flink opruiming te houden. Het is goed om je lichaam hierbij te ondersteunen ipv ziektesymptomen te onderdrukken.
Een verkoudheid duurt 7 dagen, met vlier en extra rust duurt het een week. Niet korter dus, wel minder vervelend. Het werkt verzachtend bij ontstekingen van maag- en darmslijmvlies.
De flavonverbindingen in de bessen helpen het hart en bloedvaten te beschermen.
Vlier helpt goed bij het reinigen en versterken /nieuwe aanmaak van het bloed .
In de bessen zit een stofje, anthocyanosiden, wat licht laxerend werkt.
Helpt het lichaam te ontzuren en daarom goed bij rheumatische klachten, geschetst in volgend oude rijmpje:
“vlier ik heb de jicht, jij hebt ze niet-
neem ze van me af, dan heb ik ze niet”

Hoe te gebruiken en toe te passen :
Van de bessen kun je sap maken .Ongekookt werkt het sterker, gekookt is het langer houdbaar.
Ik pers het sap uit de bessen dmv. een pureestamper.Het dikke sap doe ik dan in plastic ijsklonten zakjes en vries het in. De hele winter en voorjaar kan ik bij ziekte gebruik maken van “vers “ vlierbessensap. 1 klontje in een kopje en aanvullen met water. Maximaal 3 klontjes per dag.
Van de bloemschermen zet je een lekkere thee. 2 schermen op ½ liter water of 1 scherm toevoegen aan en willekeurige andere thee. Ik zet zo’n bloemscherm op z’n kop zodat het steeltje boven water blijft. Je pakt het scherm er na 5 min. trekken makkelijk uit en het scheelt wat looizuur.(veel looizuur geeft een samengetrokken droge mond)Ze laten zich ook goed drogen: de schermen met een stukje steel er nog aan op z’n kop op een theedoek, daar een theedoek overheen en laten drogen op een goed geventileerde, donkere plek. In een donkere papieren zak is het houdbaar tot het volgende jaar. Van een gedroogd kruid gebruik je altijd wat meer dan van vers materiaal.
De bast kun je ook gebruiken deze werkt sterker dan de bloemen en de bessen. Ook het blad is bruikbaar.

Gebruik in de keuken
Vlierbloesem siroop
150 gr. bloemschermen op 2 l. water.
2 schoongeboende (biologische) citroenen in stukjes. Het ruikt misschien niet erg lekker(kattepis)
2 dagen op kamertemperatuur laten staan en vervolgens afzeven.
500gr. vloeibare honing of suiker of minder er in oplossen.
De siroop is klaar en in de koelkast 3 maanden houdbaar

Vlierbessenjam
Door de pectine (slijmstof) zijn vlierbessen een prima grondstof voor jam.
Je kunt ze combineren met andere vruchten zoals braam of framboos. Een beetje citroensap komt de smaak wel ten goede.

Vlierpannenkoekjes
Druk wat vlierschermen op de nog vloeibare bovenkant van de pannenkoek. Knip de steeltjes eraf.
Als het beslag niet meer vloeibaar is, de pannenkoek omdraaien en die kant kort bakken.

Vlierwijn van de bloesem of bessen schijnt lekker te zijn samen met appel. Denk ook weer aan de steeltjes waar tannine of looizuur in zit. Tannine maakt wijn beter houdbaar maar zorgt ook voor een “houten hoofd” als je er veel van binnen krijgt.

Veel plezier met de vlier, vergeet niet te groeten als je langs loopt of iets van zijn weelde plukt. En als je haar ziet… doe Vrouwtje vlier van mij de groeten.

Gien van den Heuvel

 

De kruidvlier kun je beter niet nemen